Podstawowe narzędzia propagandy, a rzymskie mennictwo późnorepublikańskie

Na lutowym spotkaniu mieliśmy przyjemność wysłuchania niezwykle ciekawego referatu pt. „Podstawowe narzędzia propagandy, a rzymskie mennictwo późnorepublikańskie”. Jego autor, dr Kamil Kopij, pracownik Instytutu Archeologii UJ jest specjalistą od zagadnień propagandy w okresie republiki rzymskiej i poświęcił jej zarówno swoją pracę magisterską (Propaganda na monetach związanych z Pompejuszem Wielkim i jego synami, Pompejuszem Młodszym i Sekstusem Pompejuszem) jak i doktorską (Auctoritas et dignitas: studium prestiżu i propagandy w okresie późnej republiki rzymskiej na przykładzie rodu Pompejuszy (gens Pompeia Magna) w świetle źródeł archeologicznych i pisanych).

„Propaganda to popularny temat w badaniach nad starożytnym Rzymem, w tym nad rzymskimi numizmatami. Wielu uczonych zajmujących się tą kwestią ignorowało jednak jak dotąd bogaty dorobek specjalistów z zakresu teorii propagandy i studiów nad propagandą współczesną. Tymczasem zapoznanie się z nim pozwala na lepsze zrozumienie fenomenu propagandy rzymskiej, w tym tej rozprzestrzenianej za pomocą monet.

W referacie zaprezentowano wyniki analizy 637 typów i wariantów późnorepublikańskich monet wybijanych między 79 r. p.n.e. a 31 p.n.e. pod względem wykorzystanych na nich podstawowych narzędzi propagandy. Studium pokazało, że przy szerzeniu propagandy za pomocą numizmatów z zadanego okresu korzystano z pięciu podstawowych narzędzi propagandy: pięknych ogólników, przeniesienia, świadectwa, ludowości i owczego pędu. Największą popularnością cieszyło się świadectwo, które zarejestrowano na 634 monetach. Drugim spośród podstawowych narzędzi propagandy, które najczęściej wykorzystywano były piękne ogólniki (206 monet). Znacznie rzadziej wykorzystywano natomiast świadectwo (121 monet), ludowość (107 monet) i owczy pęd (56 monet). Statystyczna analiza badanych monet z podziałem na dwie grupy obejmujące typy i warianty produkowane w okresie pokoju (lata 79-50) i wojny domowej (49-31) pokazały, że w okresie niepokojów chętniej niż wcześniej używano pięknych ogólników, świadectwa i owczego pędu.

Dodatkowo w referacie zaprezentowano wyniki analizy częstości występowania czterech wariantów przeniesienia, tj. powoływania się na bóstwo, senat, przodków lub liderów grup politycznych oraz pełniony w chwili bicia monety urząd. Pokazały one, że w okresie pokoju częściej niż w czasie wojny domowej nawiązywano do autorytetu bóstwa, senatu i przodków lub liderów grup politycznych. Jednocześnie powoływanie się na autorytet pełnionego urzędu częściej zdarzało się w okresie wojny domowej.

Analiza wykorzystania podstawowych narzędzi propagandy na rzymskich monetach pozwala nie tylko lepiej śledzić trendy w rzymskiej propagandzie, ale również lepiej zrozumieć psychiczne mechanizmy za nimi stojące.”