Poczet numizmatyków krakowskich

W tym miejscu będziemy publikować usystematyzowane informacje o osobach, które zapisały się na kartach historii numizmatyki krakowskiej. Będą to zarówno uznani numizmatycy, jak i osoby wspierające działalność numizmatyczną.

Jeden z najwybitniejszych numizmatyków jest Patronem krakowskiego Oddziału PTN. Jego sylwetka została przedstawiona tutaj.

Stanisława Kubiak (1926-2005)

Stanisława Kubiak (1926-2005) - jeden z najbardziej zasłużonych badaczy pieniądza średniowiecznego. Z wykształcenia archeolog i etnograf, które to oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1956 roku rozpoczęła pracę w Zakładzie Numizmatyki Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (obecnie Instytut Archeologii i Etnologii PAN), z którą to placówką związała się na całe swoje zawodowe życie. W roku 1968 uzyskała stopień doktora na podstawie pracy pt. Monety pierwszych Jagiellonów, 1386-1444.

Zakład Numizmatyki, w związku z tym że pracowali w nim głównie orientaliści, został w 1969 roku przyłączony do Instytutu Orientalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1974 roku Stanisława Kubiak została kierownikiem tej placówki, która nosiła wówczas nazwę (po przemianowaniu w 1972 roku) Pracowni Źródeł Orientalnych i Numizmatyki. Prowadziła wykłady z historii pieniądza polskiego w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki UJ. Członek Komisji Numizmatycznej Komitetu Nauk Historycznych, Sekcji Numizmatycznej Komisji Archeologicznej PAN w Krakowie i Komitetu Redakcyjnego czasopisma Notae Numismaticae – Zapiski Numizmatyczne.

Jej zainteresowania badawcze koncentrowały się wokół dwóch głównych tematów. Pierwszy z nich to inwentaryzacja znalezisk monet z terenu Polski począwszy od greckich, a następnie rzymskich i wreszcie średniowiecznych. Te ostatnie zostały opublikowane (przy współudziale Borysa Paszkiewicza w końcowym etapie prac) w nieodzownym dziś dla badaczy monet średniowiecznych inwentarzu Znaleziska monet z lat 1146-1500 z terenu Polski. Stanisława Kubiak była przede wszystkim znakomitą znawczynią mennictwa Jagiellonów z XIV i XV wieku, a badania nad tą tematyką zaowocowały wnikliwymi opracowaniami dotyczącymi typologii, metrologii i chronologii monet średniowiecznych Jagiellonów, z klasyczną pracą Monety pierwszych Jagiellonów (1386-1444) na czele. Stanisława Kubiak przekazała swoje archiwum badawcze do Muzeum Narodowego w Krakowie, gdzie wzbogaciło ono zbiór numizmatycznych spuścizn przechowywanych w tamtejszym Archiwum.

Ważniejsze prace:

  1. Znalezisko grobowe monet jagiellońskich z Tyńca: przyczynek do historii produkcji menniczej Wschowy, Wiadomości Numizmatyczne , R. 10, 1966, z. 2 , 112-122
  2. Monety pierwszych Jagiellonów (1386-1444), Wrocław 1970
  3. Jeszcze o początkach mennicy wschowskiej, Wiadomości Numizmatyczne, R. XX, 1976, z. 4, 243-247
  4. Znaleziska monet greckich z obszaru Polski, Wiadomości Numizmatyczne, R. XXII, 1978, z. 3-4, 190-217
  5. Znaleziska monet rzymskich z Mazowsza i Podlasia, Wrocław 1979
  6. Monety Prus Królewskich w drugiej połowie XV wieku: podstawy prawne oraz czas emitowania, Wiadomości Numizmatyczne, R. XXV, 1981, z. 3-4, 154-168
  7. Późnośredniowieczne mennictwo polskie w dobie jagiellońskiej, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Numizmatyczna i Konserwatorska 5, 1985, 63-68
  8. Monety i stosunki monetarne w Prusach królewskich w 2 połowie XV wieku, Wrocław, 1986
  9. Monety koronne z drugiej połowu XV w. (1447-1506), Wiadomości Numizmatyczne, R. XLII, 1998, z. 3-4, 117-181
  10. Znaleziska monet z lat 1146-1500 z terenu Polski. Inwentarz, Poznań 1998
  11. Analiza podstaw datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły bez sygnatur pod koroną (Kub. typ XI), Wiadomości Numizmatyczne, R. XLVI, 2002, z. 1, 75-82

Feliks Kopera (1871-1952)

Feliks Kopera (1871-1952) jest postacią niezwykle ważną dla historii Muzeum Narodowego w Krakowie, którym zarządzał przez niemal pięćdziesiąt lat. Był wybitnym historykiem sztuki i kultury, jednym z prekursorów współczesnej muzeologii, konserwatorem, dydaktykiem, autorem licznych prac naukowych i popularyzatorem wiedzy. Przez ponad pół wieku był także aktywnym członkiem Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, a w latach 1900-1908 redaktorem wydawanych przez nie Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych.

Numizmatyka zaciekawiła Koperę już w okresie studiów uniwersyteckich. Bywał wtedy w pracowni numizmatycznej Władysława Bartynowskiego (1832-1918), która mieściła się w mieszkaniu tego numizmatyka, w Krakowie przy ul. Pędzichów 12. Trudno jest natomiast dokładnie określić kiedy Kopera przystąpił do Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, ale można się domyślać, że uczynił to w trakcie ostatnich lat studiów. Na taką datację wskazuje zapis zamieszczony we wzmiankowanym sprawozdaniu, gdzie czytamy: „w chwili gdy to piszemy [1895] Towarzystwo pozyskało sekretarza w osobie p. dr Feliksa Kopery” oraz fakt, że od listopada 1896 r. Kopera przebywał już na studiach w Bazylei. Po powrocie do Krakowa z zagranicznych studiów, został zatrudniony przez Elżbietę Hutten-Czapską (1833-1916), aby przygotować do otwarcia muzeum prezentujące kolekcję jej zmarłego kilka lat wcześniej męża, Emeryka Hutten-Czapskiego (1828-1896).

Powierzając mu to zadanie Elżbieta Hutten-Czapska kierowała się doskonałymi opiniami jakie posiadał przede wszystkim u Władysława Bartynowskiego. Lata 1896-1900, okres największej aktywności Feliksa Kopery jako autora prac dotyczących medalierstwa (które było jego główną domeną) i numizmatyki (tu w szczególności poświecił się kwestii rejestracji znalezisk monet). Po objęciu stanowiska dyrektora Muzeum Narodowego jego aktywność na tym polu wyraźnie spadła, ale pojawiły się możliwości innej formy wspierania krakowskiego środowiska numizmatycznego. Podtrzymał sięgającą czasów pierwszego dyrektora Muzeum, Władysława Łuszczkiewicza (1828-1900), decyzję o wspomaganiu TNK finansową subwencją oraz wziął na siebie (czyt. instytucję) opłacanie kosztów wszelkiej korespondencji Towarzystwa z dystrybucją Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych włącznie. Przyznał też Towarzystwu stały lokal do obrad w Pałacyku Czapskich i odpowiednie warunki dla redakcji i wydawnictwa deklarując jednocześnie „by Członkowie Towarzystwa mieli wszystkie możliwe ułatwienia przy korzystaniu ze zbiorów”. Zaangażowanie Kopery na polu numizmatyki zostało docenione przez TNK w 1914 r. Podczas zorganizowanego w dniach 28-29 czerwca 1914 r. Pierwszego Zjazdu Numizmatyków Polskich w Krakowie odbyło się walne zebranie TNK, na którym otrzymał on „najwyższą odznakę jaką Towarzystwo może dać”, czyli godność członka honorowego. Dalsza współpraca Kopery jako dyrektora Muzeum Narodowego z Towarzystwem Numizmatycznym zaowocowała kilkoma przedsięwzięciami, z których najbardziej spektakularnym był polsko-belgijski projekt polegający na wystawach wzajemnych – polskiego medalierstwa współczesnego w Belgii (1933) i współczesnych medalierów belgijskich w Krakowie (1935). Po drugiej wojnie światowej włączył się aktywnie w działalność z trudem odradzającego się krakowskiego ruchu numizmatycznego, a jednym z ostatnich jego przedsięwzięć numizmatycznych było otwarcie w czerwcu 1949 r. stałej wystawy monet i medali, będącej kontynuacją pierwszej ekspozycji z 1905 r.

Ważniejsze prace:

  1. Medalik czy monet Jana Kazimierza z r. 1668, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, T.III, 1896, nr 2: 59-62.
  2. Monety znalezione we wsi Mniszkach pod Łęczycą cz. I, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne T.III, 1896, nr 4: 145-150 i tamże Monety znalezione we wsi Mniszkach pod Łęczycą cz. II, T.III, 1897, nr 1: 194-200
  3. Monety rzymskie znalezione na naszych ziemiach, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne T.III, 1897, nr 3: 305-309 i tamże Monety rzymskie znalezione na naszych ziemiach (Dokończenie), T.III, 1897, nr 4: 351-354
  4. Nieznany medal z napoleońskich czasów, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne T. III, 1897, nr 3: 309-311
  5. Medal z popiersiem Zygmunta Augusta z roku 1552 ze zbioru Siemaszki w Paryżu, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, T.III, 1898, nr 2 i 3: 453-456
  6. Monety rzymskie znalezione na naszych ziemiach Serya II, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne T. IV, 1900, nr 2: 194-198
  7. O potrzebie krytycznego wydania średniowiecznych monet polskich z uwzględnieniem historyi sztuki i kultury, [w:] Pamiętnik III Zjazdu historyków polskich. Referaty I., Kraków 1900, nr 11: 1-3
  8. Medal ks. Konstantego Wasila Ostrogskiego, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, T. IV, 1900, nr 1: 153-154
  9. Słowo o medalu Padovana z popiersiem Izabelli Jagiellonki z r. 1532 w Modenie, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne T. XXI, 1911, nr 5: 65-66
  10. Giovanni Maria Padovano i jego działalność w Polsce, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 1935:4: 132-1
  11. Artystyczna wartość piastowskich monet, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne T. XXI, 1949 nr 1: 10–32

Franciszek Piekosiński (1844-1906)

Franciszek Piekosiński (1844-1906) - polski historyk mediewista, heraldyk i prawnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie, redaktor „Herolda Polskiego”, członek Akademii Umiejętności, członek Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie (był wybrany do Zarządu Wydziału pierwszej kadencji).

Choć jego główną domeną badań były edycja dokumentów i pomników prawa staropolskiego, heraldyka i sfragistyka, to swoimi zainteresowaniami obejmował także numizmatykę polską wieków średnich. Był m. in. autorem pierwszej próby połączenia badań metrologicznych, historycznych i numizmatycznych, która wyraziła się pracą pt. „O monecie i stopie menniczej w Polsce w XIV i XV wieku” (Kraków, 1878 r.).

Ważniejsze prace:

  1. Słowo w obronie autentyczności dukata Władysława Łokietka, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1891, nr 3 (9)
  2. Wykopalisko Mikulickie, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1895, nr 2-3 (24-25)
  3. Monety znajdowane w Gorzowie pod Oświęcimiem, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1895, nr 2-3 (24-25)
  4. O półgroszkach króla Władysława Jagiełły z krzyżem podwójnym, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1896, nr 2 (28)
  5. Kilka uwag o denarach Bolesława Chrobrego, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1896, nr 4 (30) oraz 1897, nr 1-2 (31-32) - dokończenie
  6. Nieznana moneta pamiątkowa Bolesława Chrobrego, Herold Polski, 1897
  7. Denary palatyna Sieciecha, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1898, nr 38
  8. W obronie autentyczności najstarszej monety polskiej Bolesława Chrobrego z napisem runicznym, Herold Polski, 1898
  9. Moneta Polska w dobie piastowskiej, Rozprawy Wydziału historyczno-filozoficznego Akademii Umiejętności w Krakowie, T. XXXV, 1898