Poczet numizmatyków krakowskich
W tym miejscu będziemy publikować usystematyzowane informacje o osobach, które zapisały się na kartach historii numizmatyki krakowskiej. Będą to zarówno uznani numizmatycy, jak i osoby wspierające działalność numizmatyczną.
Jeden z najwybitniejszych numizmatyków, Emeryk hrabia Hutten-Czapski jest Patronem krakowskiego Oddziału PTN.
Emeryk Zachariasz Mikołaj hrabia Hutten-Czapski (1828–1896) był synem Karola Czapskiego (1777/1778–1836) i Fabianny z Obuchowiczów (1794?–1876). Urodził się w rodzinnym majątku Stańków na Białorusi, w ówczesnym zaborze rosyjskim. W pierwszych latach życia otrzymał bardzo staranne wykształcenie i wychowanie domowe (był poliglotą - znał polski, niemiecki, francuski, rosyjski, angielski, białoruski, litewski, łacinę i grekę). Następnie kontynuował naukę w Berlinie, Wilnie i Moskwie, gdzie jako kierunek studiów wybrał geologię (jego praca dyplomowa została opublikowana w 1850 r. w „Bulletin de la Societe Imperiale des Naturalistes de Moscou”.
W 1854 roku poślubił, po kilku latach starań o jej rękę, baronównę Elżbietę Meyendorff (1833–1916). Wysoki urzędnik carski, wicegubernator, a potem gubernator Nowogrodu Wielkiego (1863-1864), w 1865 r. wicegubernator Petersburga, następnie dyrektor Petersburskiego Komitetu Więziennego oraz okresowo gubernator Petersburga. W 1875 r. na zakończenie kariery na dworze carskim został dyrektorem Departamentu Leśnego Cesarstwa Rosyjskiego.
Ludwik Piotrowicz (1886–1957) – historyk starożytności, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie (później Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie), redaktor „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych”.
Urodzony w Nowym Wiśniczu w licznej (miał ośmioro rodzeństwa) rodzinie urzędniczej. Uczęszcza do gimnazjum w Bochni, które kończy w 1905 roku maturą, a następnie, w latach 1905-1909, podejmuje studia na Wydziale Filozoficznym UJ (filologia klasyczna oraz archeologia). Po ich ukończeniu wyjeżdża na dwuletnie studia uzupełniające do Berlina, by następnie podjąć pracę w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Po obronie habilitacji (1919 r.) przenosi się na krótko do Poznania, gdzie znajduje zatrudnienie w utworzonej na tamtejszym uniwersytecie Katedrze Historii Starożytnej. W roku 1922 powraca do Krakowa by objąć kierownictwo Katedry Historii Starożytnej Uniwersytetu Jagiellońskiego i pełni tę funkcję przez trzydzieści pięć lat.
Piotr Kunst (1840–1895) – inżynier, metalurg, naczelnik Urzędu Probierczego w Krakowie w latach 1878-1883 i 1886-1895. Współzałożyciel Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie oraz jego pierwszy wiceprezes i skarbnik.
Urodził się w Oświęcimiu. Szkołę średnią ukończył we Wiedniu, a wyższe wykształcenie odebrał na Akademii Górniczej i Leśnej w Bańskiej Szczawnicy. Następnie pracował w mennicy wiedeńskiej, by w roku 1870 wrócić do Krakowa, gdzie znalazł zatrudnienie w urzędzie probierczym. Zdobyte wykształcenie, jak i praktyka zawodowa, pozwoliło mu na zostanie najlepszym wówczas specjalistą zajmującym się kwestiami technologicznymi związanymi z biciem monet.
Leszek Tadeusz Kałkowski (1927-2020) – ekonomista, profesor Akademii Ekonomicznej w Krakowie (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie), historyk pieniądza papierowego, kolekcjoner.
Urodził się we Lwowie, gdzie jego ojciec Tadeusz Kałkowski (1899−1979) był asystentem na Politechnice Lwowskiej. W 1928 roku rodzina Kałkowskich przeniosła się do Katowic, gdzie pozostała do wybuchu II wojny światowej. Od 1939 roku mieszkał w Krakowie. W 1946 zdał maturę w Liceum im. Adama Mickiewicza w Katowicach, a w 1950, już jako mieszkaniec Krakowa, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym samym roku otrzymał dyplom ekonomisty na Akademii Ekonomicznej w Katowicach. W warszawskiej Szkole Głównej Planowania i Statystyki obronił doktorat (1958 r.), a w 1969 roku, w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie, habilitację. W 1974 roku Rada Państwa nadała mu tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego nauk ekonomicznych.
Roman Grodecki (1889-1964) – historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden z najwybitniejszych polskich mediewistów, redaktor „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych”.
Urodził się w Rzeszowie, skąd rodzina Grodeckich przeprowadziła się do Kołomyi, by następnie osiąść w Bochni, gdzie ukończył tamtejsze gimnazjum. W roku 1907 rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Filozoficznym, obierając historię średniowieczną jako swój główny obiekt zainteresowań badawczych. W 1914 r. przerwał naukę i wstąpił do Legionów Polskich. Za swoją służbę w czasie dwóch kampanii wojennych został odznaczony Krzyżem Walecznych w 1922 r. i Krzyżem Niepodległości w 1932 r. Po powrocie z wojska kontynuował naukę i w 1918 r. odbyła się jego promocja na doktora filozofii w zakresie historii. Habilitował się w 1920 r. na podstawie cyklu rozpraw o historii pieniądza w Polsce, a dwa lata później otrzymał nominację profesorską.
Jerzy Samuel Bandtke (1768-1835) – bibliotekarz, bibliograf, historyk językoznawstwa i drukarstwa, jeden z pionierów badań nad numizmatyką polską. Urodził się w Lublinie, w rodzinie niemieckiego kupca. W wieku 11 lat wysłany został do Wrocławia, gdzie pobierał nauki w gimnazjum św. Elżbiety, a następnie podjął studia na uniwersytetach w Halle i Jenie. W latach 1798-1811 mieszkał we Wrocławiu, gdzie pełnił funkcję nauczyciela języka polskiego w gimnazjum św. Elżbiety i bibliotekarza przy kościele św. Barbary.
W roku 1811 przeprowadził się do Krakowa, gdzie objął stanowisko profesora bibliografii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz bibliotekarza Biblioteki Uniwersyteckiej. Bandtke numizmatyką zainteresował się już w okresie wrocławskim, czego dał wyraz publikując artykuł o najdawniejszych monetach polskich i śląskich, a także porządkując zbiór numizmatyczny biblioteki przy kościele św. Barbary.
Piotr Umiński (1830–1906) – urzędnik, działacz społeczny, zasłużony numizmatyk i kolekcjoner. Urodził się w Warszawie, w szlacheckiej rodzinie herbu Cholewa, gdzie po ukończeniu szkół pracował jako urzędnik. Od wiosny 1863 roku, z nominacji władz powstańczych, pełnił funkcję naczelnika cywilnego Wydziału I w Warszawie, co wymusiło na nim, po upadku powstania styczniowego, przeprowadzkę do Krakowa. Tam pełnił liczne funkcję przy Magistracie Miasta Krakowa.
Był jednym z współzałożycieli Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, sekretarzem Komisji Archeologicznej Akademii Umiejętności. Należał także do Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, pełniąc w latach 1873–1886 (lub 1887) funkcję sekretarza oraz przewodnicząc Komisji Rozpoznawczej. Umiński działał także w instytucjach charytatywnych, był m.in. wizytatorem Banku Pobożnego oraz członkiem Arcybractwa Miłosierdzia.
Władysław Bartynowski (1833-1918) należał do grona tych kilku pierwszych polskich numizmatyków, którzy w wieku XIX kładli podwaliny pod rozwój tej dziedziny wiedzy historycznej. Z numizmatyką zetknął się jako dziecko w domu ojca Maksymiliana, który kolekcjonował obrazy, zabytkowe medale i monety. Władysław jednak nie przejął jego kolekcji. Ojciec umarł, gdy Władysław miał 6 lat, a kolekcja została sprzedana. Odziedziczył po ojcu jedynie bibliotekę i wielką pasję kolekcjonerską.
Władysław, zgodnie z tradycją rodzinną, podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednak studiów tych nie skończył – zajął się życiem rodzinnym i samodzielną pracą naukową i zawodową. Pierwszym miejscem jego pracy od ok. 1860 r. była Księgarnia Friedleina, a jej ówczesny właściciel Józef Friedlein, późniejszy prezydent Krakowa, był jego kolegą z gimnazjum i partnerem w pracy księgarskiej i kolekcjonerskiej. Bartynowskiemu powierzono dział antykwaryczny, a w tym sporządzanie katalogów książek, rycin, monet, medali, map, czyli wszystkiego, co oferowała swoim klientom ta jedna z najstarszych księgarni w Krakowie.
Zbigniew Żabiński (1914-1990) - ekonomista i prawnik, historyk pieniądza, profesor Akademii Ekonomicznej w Krakowie (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie). Podczas okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu w zakresie programu Akademii Handlowej, a także Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wojnie objął kierownictwo Biblioteki Głównej Akademii Handlowej, a w latach 1949 – 1951 Zakładu Statystyki Gospodarczej. W 1952 roku zostaje zmuszony do odejścia z Uczelni, by przez 10 pracować w Gazowni Miejskiej w Krakowie na stanowisku księgowego. W 1961 habilitował się na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, a rok później wraca na Akademie Ekonomiczną, obejmując kierownictwo Katedry Prawa. Specjalizujący się zwłaszcza w teorii pieniądza i prawie bankowym oraz w prawno-ekonomicznej problematyce majątku przedsiębiorstwa.
Stefan Skowronek (1928-2019) - urodzony w Przeworsku, gdzie ukończył szkołę podstawową (1941), a następnie handlową (1943). Po wyzwoleniu Polski spod niemieckiej okupacji rozpoczął naukę w Liceum Humanistycznym w Przeworsku (matura w 1946 r.). Następnie podjął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie studiował filologię klasyczną, a następnie historię oraz archeologię. Jednym z jego mentorów był prof. Ludwik Piotrowicz (1886-1957), prezes Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie w latach 1932-1953.
Magisterium z zakresu Filologii Klasycznej uzyskał w 1952 r., a już w roku akademickim 1950/1951 pracował jako młodszy asystent w Katedrze Historii Starożytnej UJ. W 1951 r. rozpoczął pracę Dziale Numizmatyczno-Sfragistycznym Muzeum Narodowego w Krakowie (zapewne z polecenia Ludwika Piotrowicza, któremu wcześniej pomagał określać monety z jego prywatnego zbioru). Zadaniem Stefana Skowronka była inwentaryzacja i systematyczne ułożenie po przemieszaniu wojennym monet starożytnych, opracowanie pozyskanego w 1946 r. daru Karola Halamy (1871–1948), liczącego 2574 egzemplarze numizmatów greckich, rzymskich, celtyckich i bizantyńskich, oraz przygotowanie katalogu kolekcji monet antycznych w MNK.
Antoni Ryszard (1841-1894) - numizmatyk, kolekcjoner, kupiec. Urodził się w Szczebrzeszynie, w rodzinie mieszczańskiej. Edukację zakończył na etapie gimnazjum, po czym rozpoczął pracę jako subiekt. W 1863 roku przystąpił do powstania styczniowego, jako szeregowiec, by w ostatniej fazie walk, już jako porucznik, służyć w „pułku żuawów śmierci” Franciszka Rochebrune’am (1830-1870). Po wyleczeniu się z odniesionych w jednej z bitew obrażeń, przeniósł się na stale do Krakowa, gdzie funkcjonował pod nazwiskiem Stanisław Zaczyński (kolega poległy w powstaniu). W 1866 roku zakłada własny sklep z towarami kolonialnymi. Do nazwiska Ryszard wraca w 1879 roku. W 1868 roku rozpoczyna kolekcjonowanie monet polskich dynastii Piastów i Jagiellonów. Początkowo zbiór tworzył pod przybranym nazwiskiem i ograniczał go do monet średniowiecznych (do 1506 roku), by następnie rozszerzyć jego zakres do 1572 r., czyli Zygmunta Augusta (1530-1572) - ostatniego Jagiellona na polskim tronie.
Janusz Reyman (1927-2004) - numizmatyk, wieloletni pracownik i kierownik Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie. Choć urodzony w Krakowie, studia podjął na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie pod opieką prof. Mariana Gumowskiego (1881-1974) przygotował, a następnie obronił (w 1951 r.) pracę magisterską pt. „Znaleziska monet rzymskich na Pomorzu Zachodnim”. Jeszcze jako student rozpoczął pracę w Dziale Archeologii Muzeum Pomorskiego w Toruniu, by po ukończeniu wyższej uczelni wrócić do Krakowa, wiążąc się z Nowohuckim Oddziałem Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Następnie zatrudniony był w Zakładzie Numizmatyki Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN w Krakowie, by wreszcie w 1958 roku rozpocząć prace w Gabinecie Numizmatycznym Muzeum Narodowego. Z tą ostatnią instytucją, w której w 1949 roku odbywał praktyki studenckie, związał się do końca swojej aktywności zawodowej (w roku 2003 odszedł na emeryturę), pełniąc w latach 1971-1989 funkcję kierownika działu.
Bogumiła Haczewska (1943–2017) - numizmatyczka, wieloletnia pracownica i kierowniczka Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie. Po przeprowadzce z Krakowa do Gdańska podjęła studia na kierunku archeologia na Uniwersytecie Toruńskim, skąd już po pierwszym roku przeniosła się do Krakowa, gdzie kontynuowała studia archeologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po uzyskaniu stopnia magistra na podstawie pracy „Wczesnośredniowieczne drogi lądowe na Pomorzu na podstawie badań archeologicznych” wróciła do Gdańska, gdzie rozpoczęła pracę w Muzeum Stutthof w Sztutowie. W roku 1968 została zatrudniona w Muzeum Zamkowym w Malborku, w Dziale Rzeźby, Malarstwa i Sztuki Zdobniczej, gdzie zajęła się kolekcją numizmatyczną, tworząc podwaliny pod istniejący do dziś malborski Gabinet Numizmatyczny. Pozyskiwała obiekty do odbudowywanego od podstaw zbioru (wywieziony do Moskwy w 1945 r.) m.in. dzięki dobremu kontaktowi z kolekcjonerami, w tym z Tadeuszem Kałkowskim (1899–1979).
W 1971 roku, po otrzymaniu propozycji pracy w Gabinecie Numizmatycznym Muzeum Narodowego w Krakowie, wróciła do miejsca swojego urodzenia. W Gabinecie Numizmatycznym MNK, kierowanym wówczas przez dr Janusza Reymana (1927–2004) zajmowała się przede wszystkim zbiorem monet średniowiecznych. W 1989 r. Bogumiła Haczewska objęła stanowisko kierownika Gabinetu Numizmatycznego.
Stanisława Kubiak (1926–2005) jeden z najbardziej zasłużonych badaczy pieniądza średniowiecznego. Z wykształcenia archeolog i etnograf, które to oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1956 roku rozpoczęła pracę w Zakładzie Numizmatyki Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (obecnie Instytut Archeologii i Etnologii PAN), z którą to placówką związała się na całe swoje zawodowe życie. W roku 1968 uzyskała stopień doktora na podstawie pracy pt. Monety pierwszych Jagiellonów, 1386-1444.
Zakład Numizmatyki, w związku z tym że pracowali w nim głównie orientaliści, został w 1969 roku przyłączony do Instytutu Orientalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1974 roku Stanisława Kubiak została kierownikiem tej placówki, która nosiła wówczas nazwę (po przemianowaniu w 1972 roku) Pracowni Źródeł Orientalnych i Numizmatyki. Prowadziła wykłady z historii pieniądza polskiego w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki UJ. Członek Komisji Numizmatycznej Komitetu Nauk Historycznych, Sekcji Numizmatycznej Komisji Archeologicznej PAN w Krakowie i Komitetu Redakcyjnego czasopisma Notae Numismaticae – Zapiski Numizmatyczne.
Feliks Kopera (1871–1952) jest postacią niezwykle ważną dla historii Muzeum Narodowego w Krakowie, którym zarządzał przez niemal pięćdziesiąt lat. Był wybitnym historykiem sztuki i kultury, jednym z prekursorów współczesnej muzeologii, konserwatorem, dydaktykiem, autorem licznych prac naukowych i popularyzatorem wiedzy. Przez ponad pół wieku był także aktywnym członkiem Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, a w latach 1900-1908 redaktorem wydawanych przez nie Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych.
Numizmatyka zaciekawiła Koperę już w okresie studiów uniwersyteckich. Bywał wtedy w pracowni numizmatycznej Władysława Bartynowskiego (1832-1918), która mieściła się w mieszkaniu tego numizmatyka, w Krakowie przy ul. Pędzichów 12. Trudno jest natomiast dokładnie określić kiedy Kopera przystąpił do Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, ale można się domyślać, że uczynił to w trakcie ostatnich lat studiów. Na taką datację wskazuje zapis zamieszczony we wzmiankowanym sprawozdaniu, gdzie czytamy: „w chwili gdy to piszemy [1895] Towarzystwo pozyskało sekretarza w osobie p. dr Feliksa Kopery” oraz fakt, że od listopada 1896 r. Kopera przebywał już na studiach w Bazylei. Po powrocie do Krakowa z zagranicznych studiów...
Franciszek Piekosiński (1844–1906) - polski historyk mediewista, heraldyk i prawnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie, redaktor „Herolda Polskiego”, członek Akademii Umiejętności, członek Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie (był wybrany do Zarządu Wydziału pierwszej kadencji).
Choć jego główną domeną badań były edycja dokumentów i pomników prawa staropolskiego, heraldyka i sfragistyka, to swoimi zainteresowaniami obejmował także numizmatykę polską wieków średnich. Był m. in. autorem pierwszej próby połączenia badań metrologicznych, historycznych i numizmatycznych, która wyraziła się pracą pt. „O monecie i stopie menniczej w Polsce w XIV i XV wieku” (Kraków, 1878 r.).